Stopa Cukrzycowa

Stopa Cukrzycowa

Stopa cukrzycowa to przewlekłe powikłanie cukrzycy, określane jako owrzodzenie lub zniszczenie głębokich tkanek stopy.

Rocznie przybywa około 10 milionów chorych na cukrzycę. Konsekwencją zwiększającej się liczby pacjentów oraz ich dłuższego życia jest coraz liczniej występujące przewlekłe powikłani. Do jednego z najpoważniejszych powikłań należy zespół stopy cukrzycowej. 

Stopa cukrzycowa – czym jest zespół stopy cukrzycowej? 

Stopa cukrzycowa definiowana jest jako infekcja, owrzodzenie lub zniszczenie głębokich tkanek stopy z obecnością cech neuropatii, lub niedokrwienia o różnym stopniu nasilenia u chorego z cukrzycą.

Rodzaje stopy cukrzycowej wiążą się z głównymi czynnikami jej powstania.

Wyróżnia się 3 odmiany stopy cukrzycowej:

• 65% stanowi stopa cukrzycowa o typie neuropatycznym (z uszkodzeniem włókien nerwowych),
• kilkanaście procent to stopa o typie naczyniowym,
• a około 25% to typ mieszany.

Jak rozpoznać pierwsze objawy stopy cukrzycowej?

Pierwszym objawem choroby jest drętwienie i mrowienie kończyn wraz z osłabieniem czucia w stopie – szczególnie odczuwania temperatury i wibracji, a także spadkiem napięcia mięśni. Pogarsza się również stan naskórka – skóra staje się cienka, szorstka i pęka, a rany goją się bardzo długo lub wcale. Na podeszwie stopy pojawiają się nagniotki, odciski, modzele i pęknięcia. Często towarzyszą im groźne owrzodzenia. Deformacji ulegają również kości oraz paznokcie. Momentem krytycznym jest wystąpienie wrzodów w kolorze ciemnobrązowym, czarnym lub żółtym – jest to sygnał, że rozpoczęła się martwica tkanek.

Jak wyglądają rany cukrzycowe?

Wraz z postawieniem diagnozy stopy cukrzycowej lekarze klasyfikują schorzenie według klasyfikacji Wagnera, czyli 6-stopniowej skali. Stopień I zostaje przyznany, gdy na stopie można zauważyć owrzodzenie powierzchniowe, które stopniowo się rozwija i prowadzi do stanu zapalnego skóry i tkanek podskórnych. Owrzodzenie to przerwanie ciągłości tkanek, które charakteryzuje się wałowatymi brzegami. Umiejscowione w różnym miejscu na stopie rany mogą łatwo ulec nadkażeniu bakteryjnemu. W takiej sytuacji owrzodzenie jest zaczerwienione, pojawia się ropna wydzielina i przykry zapach. Chory odczuwa bardzo silny ból, rośnie ryzyko amputacji. Stopę w takim stanie bezwzględnie należy poddać zabiegowi chirurgicznemu – najlepiej zastosować drenaż rany, by usunąć treść ropną.

Klasyfikacja Wagnera:

• stopień 0 – stopa wysokiego ryzyka
• stopień 1 – owrzodzenie powierzchowne
• stopień 2 – owrzodzenie z towarzyszącym stanem zapalnym skóry i tkanek podskórnych
• stopień 3 – jw. i dodatkowo stan zapalny kości, ropowica stopy
• stopień 4 – ograniczona martwica sucha lub wilgotna
• stopień 5 – rozległa martwica, wskazania do amputacji

Leczenie zespołu stopy cukrzycowej 

Terapia stopy cukrzycowej musi obejmować jednocześnie postępowanie miejscowe, a także ogólnoustrojowe. W leczeniu pacjenta ze stopą cukrzycową powinni uczestniczyć lekarze różnych specjalności: diabetolog, chirurg, rehabilitant, ortopeda, a także szewc, podiatra oraz edukator.

Ogromnie ważne jest wyrównanie metaboliczne pacjenta, co oznacza dbałość o prawidłowe wartości zarówno poziomów cukru, jak i ciśnienia tętniczego, lipidów oraz zmniejszenia nasilenia agregacji płytek krwi (np.za pomocą kwasu acetylosalicylowego).

Najczęściej zespół stopy cukrzycowej jest wskazaniem do włączenia insuliny, modyfikacji nawyków żywieniowych, redukcji masy ciała, podjęcia aktywności fizycznej oraz zaprzestaniu palenia. Niestety, zdarza się, że dochodzi do martwicy i jedyną opcją ratującą życie pacjenta jest amputacja.

Pielęgnacja stopy cukrzycowej. Domowe sposoby na stopę cukrzycową

W codziennej, domowej pielęgnacji stóp u chorego na cukrzycę obowiązuje kilka zasad:

• po zdjęciu obuwia i skarpet należy sprawdzić stan stóp – czy nie ma otarć, skaleczeń, ran etc.,
• mycie stóp powinno być w letniej wodzie o temperaturze około 37°C – nie można jednak długo moczyć stóp, mydło powinno być łagodne, o pH zbliżonym do pH skóry,
• bardzo ważne jest dokładne osuszenie stóp, zwłaszcza przestrzeni między palcami,
• stopy należy natłuszczać, można stosować maści i kremy z mocznikiem (max. 10–15%) oraz tłustą maść z witaminą A; omijamy jednak miejsca między palcami,
• ogromnie ważny jest sposób obcinania paznokci – powinny wystawać nieznacznie poza opuszkę palca, raczej należy używać pilnika niż nożyczek czy cążek, a najlepiej zrobić to w gabinecie podologicznym,
• można używać delikatnego pumeksu, nigdy żyletki, metalowej tarki.

Jak zapobiegać powstaniu stopy cukrzycowej? 

50% przypadków stopy cukrzycowej jest związane z niewygodnym obuwiem. W związku z tym naczelną zasadą profilaktyki stopy cukrzycowej jest:

• noszenie wygodnego obuwia, unikanie wąskich “nosków”, wysokich obcasów, nieprzepuszczającego powietrza materiału buta,
• zaleca się noszenie wkładek terapeutycznych silikonowych lub żelowych, dobranych do każdej pary butów i indywidualnie – najlepiej na podstawie badania sił nacisku na poszczególne części stopy (pedobarografia),
• odpowiednio dobrane skarpety, z naturalnego włókna roślinnego (bawełny, lnu, bambusa), z szerokim, nieuciskającym ściągaczem,
• należy systematycznie badać stopy i pielęgnować w domu (w sposób opisany wyżej),
• nie wolno przyklejać plastra bezpośrednio do rany na skórze,
• jeśli stopa jest zdeformowana, np. palce nachodzą na siebie, należy je oddzielać od siebie gazikiem lub przekładkami silikonowymi.